[1337]
Autograph: Zürich StA, E II 337a, 319 (Siegelspur) Ungedruckt
Hat sich mit Schreiben zurückgehalten, teils wegen Zweifels an ihrem Wohlwollen, teils aus Furcht vor gewissen Leuten, die von der hergebrachten Sakramentslehre abweichen, Zwingli und seine Schüler hassen und nur noch Luther im Munde führen; doch um Zwinglis und der Wahrheit willen überwindet er seine Scheu. Luther hat in seinem Buch "Von den Konziliis und Kirchen" nicht nur den Solddienst gerechtfertigt, sondern Zwingli des Nestorianismus bezichtigt und ihm zudem unterstellt, das Wasser der Taufe als etwas Äußerliches dem Weihwasser der Papisten gleichgeachtet zu haben; man ist es der Wahrheit und Zwingli schuldig, solche Verleumdungen nicht hinzunehmen. Schlägt vor, öffentlich zu antworten und darzulegen, daß Zwingli nicht nestorianisch lehrte, sondern - im Unterschied zu Luther - die Eigenschaften beider Naturen Christi klar unterschied, daß außerdem gemäß ihrem Bekenntnis das sakramentale Wasser vom bloßen Element verschieden ist, wenn im Vollzug der Taufe das Wort hinzukommt. Bittet, seinen Rat nicht zu verachten und ihm samt allen, die von der lutherischen Partei [in Bern]bedrängt werden, durch Briefe beizustehen. Der Bote ist in Eile.
Gratia et pax a deo per Iesum Christum.
Temperavi michi nunc aliquamdiu (viri doctissimi), quo minus ad vos scriberem, partim, quod verebar literas meas vobis ingratas fore, quoniam suspicabar animos vestros nonnichil a me esse alienatos ob suspitionem malam nescio quam, [quam]a de me concepisse videbamini, partim, quod videbam hoc sine periculo fieri non posse ob inconstantiam quorundam, qui relicta via certa et probabili disserendi de sacramentis hactenus in ecclesiis Helveticis usitata novam et obscuram amplexati b sunt, quam omnibus etiam tanta sedulitate persuadere conantur, ut, qui illico illis accedere refragetur, cane et angue peius odio habeatur 1 , neque etiam tantum doctrinam Zvinglii, viri optimi, sed etiam nomen eius abhorreant nichilque quam Lutherum crepantes ita ut Hierosolimite obcecati, qui abhorrebant ab aquis Siloe sensim defluentibus sibique gratulabantur sub superbia Razin [et]c filio[!] Romelie 2 . Ita simplicitatem piam et eruditam Zvinglii eiecit fastidiosa superbia Lutheri. Quos si non summa offensio ecclesiarum, amor tamen patrie cohibere debebat, taceo ineffabilem curam et sollicitudinem fidissimi pastoris, piissimi praeceptoris nostri Zvinglii, quam pro ecclesiis Helvetiis nullo tempore subire recusabat. Sed ita recompensant ingratissimi homines ingentissimos labores optimi viri. Sed quid; vincit tandem verecundiam simul et periculum amor et studium non tantum erga Zvinglium, sed maxime erga veritatem, quam video sub Zvinglii nomine periclitari.
| Briefe_Vol_09-267 | arpa |
|---|
Exiit enim libellus hoc anno a Luthero editus, primum Argentorati, post Witeberge excussus d , cui titulus est De conciliis et ecclesia 3 , in quo a principio ita commendat militiam stipendiariam 4 , ut iniuria maxima affectos esse a nobis e nostri milites et pensionarii haud immerito conqueri possint, si Lutheri scripta pro veritate recipi debent. Secundo, ubi concilium t Ephesinum et Calcedonense causamque Nestorii et Eutiches[!] tractat 5 , sub Nestorii nomine Zvinglium tam aperte perstringit, ut non nisi ceci non videant, quoniam isdem verbis Nestorium describit, quibus in confessione sua Zvinglium 6 . Tandem, ut impotens homo est neque diu virus suum caelare novit, erumpit et gloriatur sibi bellum fuisse cum Nestorianis, qui negaverint deitatem esse passam 7 , et quamvis confessi sint Christum deum et hominem, noluisse tamen communicationem idiomatum admittere, ut dicerent deum esse passum, concedentes antecedens in bona consequentia, consequens vero negantes 8 , et Zvinglium dicit 9 nominatim eo venisse, quod voluerit verba evangeliste: "Verbum caro factum est" [Joh 1, 14] legere "Verbum caro facta est"10 , ratio, quod deus esset immutabilis neque posset g aliud quippiam fieri. Ultimo, quum incidit in mentionem sacramentorum, ait doctos fuisse quosdam, qui, dum acceperint ab illo, quod externa quaedam, quae instituta erant ab hominibus, reprehenderet, statim illos h aquam baptismi in eum numerum collocasse et non maioris precii duxisse quam aquam papistarum benedictarn 11 . Hiis atque similibus mendaciis i praeceptores nostros atque nos ipsos traducit coram toto orbe, quod diutius ferre cum tanto periculo veritatis non tantum non est christiane mansuetudinis, sed meo iudicio eciam maximi criminis, modo neglectus veritatis et calumnia praeceptoris, maxime in causa religionis, pro crimine velit reputari, ut merito debet.
| Briefe_Vol_09-268 | arpa |
|---|
Propterea, doctissimi viri, quamvis nichil certius noverim mea tenuitate et quam inops consiliorum sim, praesertim in re tam gravi, contra vero neminem lateat, quanta vos prudentia, doctrina et eruditione polleatis, nichilominus arbitratus sum mei officii esse vos exhortari, ut aliquo modo huic periculo succuratur, neque etiam caelare volo consilium meum. De primo articulo, in quo se satis prodit Lutherus, cuius sit spiritus, non opinor opus esse, ut tam crasso errori respondeatur. Sed de secundo, quandoquidem constet atque ex scriptis Zvinglii aperte convinci possit hanc insimulationem Nestoriane perfidei esse falsam et mendacem, siquidem pius vir k nichil minus quam communicationem idiomatum negaverit, ut per alleosim 12 nichil aliud [a]sserere 1 volebat, praeterea ut naturarum proprietatem intemeratam conservare posset, quam Lutherus iuxta Eutichianam heresim confundere satagebat, nichilominus modum scripture tribuentis persone, quod in proprietate nature esset, non abhorrens, optarem, ut aliquis vestrum innocentiam optimi viri ex suis scriptis assereret et palam faceret, quod nichil minus quam perfidia Nestorii ex libris Zvinglii hauriri possit, id quod aperte probare potest. Deinde, quamdiu videmus et nos falso traduci, quod aquam baptismi eciam in usu et propter usum non pluris fecissemus quam externam aquam fontis, a qua certe in natura nichil differt m , nisi Lutherus velit transsubstantiationem admittere, accedente vero verbo nemo nostrum aliter iudicavit quam aquam sacramentalem esse et propter usum aqua sanctificata per verbum et inenarrabiliter differre ab aqua elementali, opereprecium n censerem, ut confessionem nostram, quemadmodum de sacramentis semper docuerimus et senserimus 13 , orbi testatam faceremus; video enim Lutherum et omnes suos imitatores in hoc tantum laborare, ut de victoria triumphet, parum vero curet, ut veritas innotescat mundo. Id quod facile illi condonari posset, si periculum inde non pateretur veritas.
Proinde, fratres charissimi, boni consulite hoc meum consilium; nam alias vereor, quod iure in me dici possit: "Sus Minervam docere cupit."14 Nonnunquam tamen et dominus minimo in ecclesia utitur o ad nominis sui gloriam.
Valete et crebris me consolamini literis vestris doctis et piis, quoniam ferme supra vires premor a factione Lutherana et multorum animi labascunt ex silentio vestro; hactenus tamen obtinere nichil potuerunt.
| Briefe_Vol_09-269 | arpa |
|---|
Ex Berna, 12. decembris 1539.
Nunctius 15 ita festinabat, ut relegere p et corrigere non daretur facultas.
Erasmus Ritter, ex
animo totus vester.
[Adresse auf der Rückseite:] Doctissimis et piissimis viris, Tigurine ecclesie pastoribus et lectoribus, charissimis fratribus in domino plurimum observandis. Gen Zürich.
