[1464]
Autographer Entwurf a : Zürich StA, E II 342, 104r.-105r. Gedruckt 2 : Füssli I 209-214, Nr. 56; Krafft 138-140; englische Übersetzung: Two Epystles, one of Henry Bullynger [...], London (s. n.) 1548, sowie [Antwerpen 1544? / London 1550?]3
Johannes von Bekensteyn hat über einen in Niederdeutschland kursierenden Brief [Capitos]
berichtet, der die Teilnahme am Hochamt für unbedenklich erklärt, was Beunruhigung hinsichtlich
der Haltung der oberdeutschen Theologen ausgelöst hat. Die Zürcher Kirche lehnt
diese Meinung ab; Messe, Bilder u. ä. gehören nicht zu den [Adiaphora], da Gottes Gesetz
jeden nicht von Gott angeordneten Kult verbietet; Cyprian, Elias und Zephanja haben Abänderungen
der von Christus eingesetzten Form des Abendmahls bzw. die Vermischung der vonBriefe_Vol_11_077 arpa
Gott eingesetzten Religion mit menschengeschaffenen Riten verurteilt; unter dieses Verdikt fällt
jede Art von papistischer Messe. Außerdem verlangt die HI. Schrift ein offenes Bekenntnis, und
damit verbietet sich -entgegen der Lehre der Elkesaiten - eine bloß äußerliche Teilnahme an
innerlich abgelehnten sakralen Handlungen; Bullinger hat dies schon in früheren Schriften
näher ausgeführt. Diese Haltung schließt die Bereitschaft zum Martyrium mit ein. Bekensteyn
wird mündlich noch genauer über das Gespräch mit den Zürcher Theologen berichten. Grüße.
Exposuit nobis, Hermane frater colendissime, ciarissimus et piissimus vir d.
Ioannes Beckstein 4 circumferri per Inferioris Germaniae ecclesias epistolam
5 , qua palam doceatur licere christianis summam, quam vocant, missam
accedere, atque ob illam non parum turban alios, alios vero suspicari omnes
Superioris Germaniae ministros ecclesiarum in eadem esse sententia. Placuit
itaque ecclesiam Tigurinam et veterem et orthodoxam nostram quoque doctrinam
ac fidem ab b infelici illa suspitione purgare atque apud te, ecclesiarum
Inferioris Germaniae eruditione et sanctimonia non postremum per gratiam
Christi ministrum, palam fateri nos neque in illa esse sententia neque
probare illam sententiam c . lis sane d , quae indifferentia et media appellanture,
e credimus virum christianum libere f
, ubique et semper uti posse, modo
scienter et ex charitate, nempe ad gloriam dei et ad ecclesiae proximorumque
aedificationem omnia fiant; attamen missam papisticam, sive ea summa
sit sive infima, idola et alia huius generis, quae palam cum verbo dei atque
fide syncera pugnant, inter media non numeramus. Indifferens enim illud
est, quod "neque bonum neque malum est; sive enim feceris sive non feceris,
nec iustitiam habebis nec iniustitiam"; nam ita quoque indifferentia gBriefe_Vol_11_078 arpa
ipse finivit ad Augustinum Hieronymus. 6 Quis vero sanus non h dixerit summam
missam et idolorum in tempus usum esse' malum, quis facile concessent
esse k bonum? Lege domini semel et manifeste damnatur omnis cultus
et ritus sacrorum peregrinus, 7 id est vel ab ipso deo non institutus vel
praeter l dei m verbum ab hominibus inventus. Quid vero aliud est missa summa
quam ritus non a deo, sed n ab hominibus praeter verbum dei institutus?
Quid enim Christi o coena sit et quibus ipsam ritibus celebrari iusserit Christus,
non ignoramus. Non obscurum et illud est eos, qui summam missam
celebrant, domini coenam atque ritum eius ut barbarum, incultum adeoque p
haereticum damnare, cum interim sanctus martyr Cyprianus dicat non aliud
in coena vel sequendum vel recipiendum esse, quam quod ipse nobis tradidit
dominus. 8 Et rursus: "Adulterum est q " , ait r "impium est s , sacrilegum est t ,
quodcunque instituitur humano furore, ut divina violetur dispositio."9 Quid,
quod Helias, sanctissimus dei vates, qui igneo curru in coelum subvectus u
creditur v 10
, religiones sive instituta dei ac hominum w vetuit copulare aut
commiscere? "Si dominus", inquit, "est deus, sequimini ilium; si Baal est
deus, sequamini illum. Quousque in utrumque latus claudicatis?"11 Sed et
Sophonias: "Perdam", inquit, "eos, qui iurant per dominum et per Melchom."
12 ||104v. Certe si unicum Christi sacrifitium semel pro peccatis mundi
oblatum perficit fideles, 13 quid opus est in summis illis missis corpus et
sanguinem domini quotidie pro peccatis vivorum et mortuorum imolare? Si
illi, qui in fide excedunt, a morte transeunt ad x vitam, si, qui incredulitate
moriuntur, in iuditium veniunt, 14 quid, quaeso, sacrificant pro mortuis? Si yBriefe_Vol_11_079 arpa
in spiritu et veritate adorandus est dominus, 15 quare isti connivent ad dogma
et ad factum eorum, qui iubent deum adorare in pane? Proinde cum Helia
licet clamare: "Quousque claudicatis in utramque partem? Si z Christi sacrifitium
absolutum est, credite unica oblatione vos perfectos esse in perpetuum,
si vero in missa quotidie offertur, credite vos quotidianis sacrificiis
purgari."Non congruunt neque conveniunt inter se ista, neque aa est, ut quisquam
sibi summa vel infima missa oculos perstringere sinat. In summa
missa illae ipsae impietates sunt, quae in infima; utrobique luxatur institutio
Christi, utrobique offertur Christus pro vivis et mortuis, utrobique adoratur
in pane, utrobique servitur idolis, utrobique invocantur creaturae, praesertim
in offitiis, quae de sanctis celebrantur, utrobique canon impiissimus potissima
missae portio est. Nihil in ea est priscae vetustatis, nihil apostolicae
simplicitatis. ab
Sed et illud observari hic inprimis convenit ac , quod scriptura a nobis non tectam, sed apertam confessionem requirit. At sacris et sacrorum usu maxime confitemur fidem nostram. Qui sacris gentilitiis aut Turcicis astat requisitus, fatetur gentilismi et Turcismi se esse participem. Qui missae assistit requisitus ad , testatur palam ae se missam et religionem missaticam agnoscere pro vera. Praesentia ergo sua confirmat omnes errores missae. Qui renuit af assistere missae, hunc pro contemptore habent adversarii ag sacrorum et totius papismi. Ideoque hac ipsa ratione repulsos credamus ah fideles a cornmunicatione missae, qua scimus manifestam ab uno ||105r. quovis nostrum confessionem doctrinae ac fidei Christi diserte postulari. Neque vero satis est corde credere et deum clam confiteri, nisi et oris syncera, plena ac plana veraque accedat confessio. 16 Origenes author est Helchesaitarum extitisse haeresim 17 , quae docuerit, quod in persequtionibus, si quis negaverit (verbis utor Eusebii, Eccies. hist. lib. 6., cap. 28. 18 ), nihil criminis habeat pro eo, quod is, qui fixus est in corde suo, etiamsi ore negaverit pro necessitate, corde tamen in fide permanet. Verum non institui iam de hac quaestione ad plenum disputare. Annotavi quaedam olim de ipsa in coment[ario] 1. Cor.
Briefe_Vol_11_080 | arpa |
---|
8., 9. et 10. cap. 19 , item in epistola ad Hebreos 20 , rursus in libris De origine erroris 21 postremo a me recognitis ac loqupletatis.
Haec autem in hoc scripsi, ut intelligat tua pietas nos plane non esse in illorum sententia, qui accessum ad missas apperiunt afflictis. Nos potius credimus et docemus ai intrepide confitendam veritatem, errorem vero impugnandum, detestandum ak et fugiendum, imo animas potius ponendas quam communicandum prophanis illis sacris. Novimus in patientia multa possidendas esse animas nostras; 22 novimus per multas tribulationes ingrediendum esse in regnum dei. 23 Quod si ita licebit porro pro ratione temporis religionem simulare et dissimulare, miscere et luxare, stulti profecto fuere sanctissimi dei martyres, qui ritibus maxime significantibus sese applicare renuerunt. Caeterum placuit et integritas et constantia domino; non itaque displicebit et illorum sancta pertinatia, qui extrema quaeque perpeti malunt quam impiis communicare sacris papisticis. Haec libere de nobis testari potes apud bonos et ob veritatem afflictos ac al orare, ut suis nos precibus deo commendent.
Plura ipse d. am bannes Beckstein an exponet; audivit enim ille et symmistas nostros de hac eadem re disputantes d. Leonem Iudae, Gasparem Megandrum, Erasmum Fabritium 24 , Conradum Pellicanum, Theodorum Bibliandrum ac reliquos, qui omnes te salvere iubent ao . Vale ap , frater in domino colende aq , me ama ac Christo commenda.
Tiguri, 18. februarii 1541.
Salutabis fratres. Salutant et te fratres.
[Ohne Adresse.]