[1420]
Autograph a : Zürich StA, E II 335, 2038r.—2039r. (Siegelspur) Gedruckt: Füssli I 202-209, Nr. 55
Dankt für einen Brief; sowohl er als auch die aus Tübingen eingetroffenen Kollegen werden
von Froschauer Geld erhalten, und notfalls will er [Christian]Egenolff um Hilfe bitten, da
Pest und Kriegsgefahr drohen. Für das geplante Studium der [Apostel-]Briefe steht ihm nun
Bullingers Kommentar zur Verfügung. Will die von Bullinger angeregte Dichtung bis zur
nächsten Messe fertigstellen; hat begonnen, biblische Epistolae heroinae" zu dichten, und
schickt als Probe den Brief Saras. Bittet, das Gedicht [,,Ecclesiastomoria"] von Pollius zu
prüfen, und schlägt mögliche Verfasser eines Widmungsepigramms vor. Hofft, daß Eobanus
[Hessus], dessen Bildnis er übersendet, trotz schwerer Krankheit seine "Fasti" vollenden
kann, und legt dessen Gedicht "De casu Moguntiaco" bei. Kommentiert das Bücherangebot
auf der Frankfurter Messe; schickt Melanchthons "De anima" sowie ein Rätselbüchlein [von
Johannes Lorichius]. Landgraf [Philipp von Hessen] hält an seiner [Nebenehe]fest; Dionysius
[Melander], der Bullingers Brief betrübt gelesen hat, unterstützt den Landgrafen zusammen
mit dem Prediger von Melsungen [Johannes Lening] was angesichts von Melanders
eigenen Eheverhältnissen nicht erstaunt. Luther, Philipp [Melanchthon] und Herzog [Ernst]
von Lüneburg sind bekümmert über das Verhalten des Landgrafen; ein Theologe hat ihm mutig
widersprochen, und schon mehrfach wurde versucht, seine Nebenfrau zu entführen. Braunschweig
kann im Konflikt mit Herzog Heinrich auf die Unterstützung der Hansestädte zählen;
diese belagern die Festungen des Seeräubers Balthasar [von Esens]. Über [Christian III.],
Kaiser [Karl V.], [Franz I.]und [Suleiman I.] ist wenig zu berichten. Der König von England
[Heinrich VIII.] hat [Anna von Kleve]verstoßen und [Catherine Howard]geheiratet; zudem
ließ er Thomas Cromwell sowie [Robert] Barnes und zwei weitere Prediger, aber auch drei
Papisten hinrichten, wie Richard Hilles erzählte. Nicholas [Partridge] ist nicht [nach Frankfurt]
gekommen, was Gwalther mit Sorge erfüllt, da es gefährlich ist, England ohne Erlaubnis
zu verlassen; Studenten dürfen nur noch nach Löwen oder Paris reisen. Grüße.
Melander antwortete erst am 13. Juni
1541 (s. Zürich StA, E II 350, 437).Briefe_Vol_10-160 arpa
Gratiam et pacem a domino.
Literas 1 tuas humanissimas Frankfordiae accepi, pater colendissime, quae mihi gratissimae fuerunt, quia animum tuum non mediocriter ut et antehac erga me affectum cognovi. Pecunias a Froschouero et ego et sodales 2 , qui modo inexpectati a Tubinga huc pervenere 3 , accipiemus. Intelliges nimirum iam me non omnium, qui hactenus ablegati sunt, profusorem fuisse maximum, si horum impensas cognoveris. Ego quia incertus sum, quando aut bella aut pestis nos eiiciant, cum Egenolpho ex Christophori 4 consilio agere constitui, ut is, si opus sit, pecunias suppeditet. Pestis fere per totam Hassiam grassari incepit; quotidie Marpurgi expectatur. Bellorum rumores sparguntur undique, et aliquot in locis militum concursus fiunt. Dominus deus faxit, ut omnia in sui nominis gloriam finiantur. Quod nos attinet, sedulo curabo, ut quam minimis possimus impensis hic victitemus, denique ne temporis iactura fiat.
Hac hyeme omnes epistolas 5 summa diligentia perlegere institui et in eius rei gratiam opus tuum a Froschouero accepi 6 .
Argumentum carminis nostri propositum 7 , si modo deus faverit, ad proximas nundinas 8 absolvam. Heroinas epistolas ad Ovidii imitationem 9 conscriptas componere quoque induxi 10 quarum argumenta ex bibliis desumentur. Videtur ea res et rhetorices et dialectices praecepta exercere; inventionis certe iuditium mire acuit. Mitto primum mei huius exercitii specimen hanc, quam vides, Sarae epistolam 11 , quae si placuerit, alias fortasse adiungam.
Pollii poema 12 Froschouerus accepit; tu si hoc perlegeris, non opinor te quicquam in eo desyderaturum. Hoc autem et author ipse et sui petunt, ut carmine aliquo Graeco greeko scilicet in fronte praefixo commendetur. Possit hoc praestare Collinus. Quod si noluerit, Latinum praefigatur; modo non Bindericum, ne b talia sint, qualia in Aphorismos Vadiani conscripserat 13 .
Briefe_Vol_10-161 | arpa |
---|
Si hanc provinciam nemo subire voluerit, non incommodum foret nec gratiae et concordiae novae non inutile, si ipse parvo epistolio praemisso commendares. Si ex usu videbitur, trium monstrorum descriptionem 14 posset coniungere. Ipse carmen huic praefixissem, sed autor nondum per se commendatus aliena commendare non poterit 15 .
D[ominus] Eobanus, cuius hic tibi mitto imaginem 16 , gravissimo morbo decumbit. Metuo, ne convalescat; premitur enim et annis et morbo 17 . Opus Fastorum inceperat, cuius mihi exhibuit initium 18 . Deus certe orandus, ne morte sua laudatissimum opus impediat. Mitto praeterea carmen eiusdem de casu Moguntiaco 19 , quod mihi soli, ut transcriberem, tradidit. Ego bona fide promisi me nulli traditurum typographo; quare cura, quaeso, ne in alicuius manum perveniat. Aedetur ab ipso authore, cum omnia opera sua simul excudentur.
Nundinae sunt satis tenues, nec vix quicquam librorum spectatu dignum hic video. Physices epitome nullum invenire potui, nec astronomica ulla. Impresserat Crato 20 Cellarii 21 opus in sphaeram conscriptum 22 in octava, sed
Briefe_Vol_10-162 | arpa |
---|
omnia exemplaria vendidit. Volebam tibi spherae libellum et planetarum theoricas 23 misisse, sed nec has c repperire potui. Mitto tarmen Philippum De anima 24 , Aenigmatum d libellum 25 a iuvene forte novemdecim e annos nato 26 descriptum. Nihil hic aliud quam nonnullorum libri, ||2038v. qui, opinor, in hoc nati sunt, ut nuges suas communibus omnium oculis obtrudant. Sarcenus semper novi aliquid consarcit f27 . . Nescio quid "ex magnifica Helvetiorum urbe Berna"prodierit 28 ; miror me hercle, si deus tantum fastum diutius toleraturus est.
Landgrafius 29 , ut audio, adhuc in suo instituto persistit 30 . Dionysii literas 31 Froschouerus curavit. Legit eas, ut Froschouerus dicebat, non sine moerore. Sed utut neget, ego certo novi eum huius et authorem esse et defensorem. Habet sodalem alium, quendam concionatorem von Melsingen 32 . Sed quid non auderet in matrimonii conturbatione Dionysius, cum iam tres g uxores viventes habeat, quarum duae primae ab eo relictae et nullo iure repudiatae sunt 33 ?
Briefe_Vol_10-163 | arpa |
---|
Martinus Beyer 34 Schafhusianus modo a Vitenberga reversus Lutherum contra greek scripturum narrat 35 hoc principis exemplo compulsum. Philippus huius rei gratia gravi morbo decubuit 36 . Dux Lunenburgensis 37 summo fletu et planctu hoc conquestus est. Fama Marpurgam pervenerat eam 38 vi e palatio suo abductam, sed ab aulico quodam mihi relatum est earn adhuc in pristino honore manere, nam intra triduum earn visam a se affirmabat. Accersitus est a landgrafio theologus 39 quidam, ut huic connubio subscriberet, quod cum recusavit, vix manus ab eo princeps tenere potuit ira et furore libidinoso commotus, his verbis theologum increpans: "Daß dich boz 40 marter schend; es hand lüt underschriben, die mer vergessen hand, dann du din leben lang lernen werdist." Respondit theologus: "Fateor, domine, meam inscitiam; conscientiam tamen meam nec in tui nec in illorum gratiam hoc consensu aggravare velim." Certum quoque est bis iam aut ter per nobiles insidias uxori huic secundae structas fuisse, ut earn a principe redeuntem interciperent. lila vero cristas satis superbe attollit 41 , verae uxori 42 nonnunquam minitans. Vix tamen credere possum illam diutius sic permansurarn. Haec sunt principum christianorum exercitia!
Dux Heinrychus Brunsvicensis quottidianis cum urbe Brunsvicensi velitationibus exercetur 43 . Adiungent se Brunsvicensibus urbes maritimae, Lubeka scilicet cum suis confoederatis.
Nobilis quidam Baltazar 44 e Frisia pyraticam exercens una praeda abstulit maritimis urbibus plus quam tonellas 45 auri quatuor. Obsidentur nunc ab urbibus illis nobilis illius castra Witmund et Oeselz 46 .
Briefe_Vol_10-164 | arpa |
---|
De Danniae[!]rege 47 nihil certi habeo, quod scribam. Caesar adhuc Gandavi est 48 ; foelicem tum demum Germaniam duxero, cum imperatoris huius praesentia liberata erit. Gallus 49 nescio quid molitur. Turcarum imperator 50 quid faciat, incerturn est.
In Anglia tanta rerum confusione, tantis infortunii h procellis omnia sursum et deorsum agitantur, ut regem 51 hunc omnino in ipsissimas libidinis, crudelitatis, inconstantiae et impietatis leges iurasse credas 52 . Reginam modo nuptam, Clevensis sororem 53 , repudiavit, aliam Anglam ante a se impregnatam duxit 54 . D[ominum] Thomam Crunvallum 55 , Angliae primatern, virum pietati et literis bonis deditissimurn, ||2039r. amicum et tutorem suum promptissimum, indicta causa capitali supplicio intra mensis spatium affecit. Doctorem Barnns 56 cum duobus primariis evangelii ministris 57 uno rogo et uni i columnae alligatos combussit. Tres deinde alios papisticae relligionis
Briefe_Vol_10-165 | arpa |
---|
assertores capite mulctavit 58 . Quis itaque tau fideret Protheo 59 , de quo utrum statuas, incertum est. Libri omnes aut comburuntur aut eferuntur e regno. Nemo ex Anglia mercatorum venit praeter Richardum Hilz 60 , qui mihi haec omnia pro certis et indubitatis narravit.
Nicolaus 61 noster venire in animo habuit; quid nam iter impediverit, incertum est. Metum mihi alterius cuiusdam Angli 62 exemplum incutit, qui e regno elapsus, Antverpiae deprehensus in Angliam ad capitis supplicium retractus est. Interdictum denique est, ne quis ex Anglia literarum causa in Germaniam exeat 63 . Exiturus regis testimonio indiget, nec tamen alio iter patet quam Lovanium et Lutetiam.
Briefe_Vol_10-166 | arpa |
---|
Haec sunt nova sane inauspicata. Multa conqueri possemus, nisi domini iuditium iustum esse sciremus. Ingratitudinis nostrae poenam esse hoc autumok.
Salutabis verbis meis matrem 64 et uxorem 65 cum omni familia. Vale, pater humanissime.
Frankofurti, 15. septembris 1540.
Tui observantissimus
Rod. Gvaltherus.
[Ohne Adresse.]1