[1010]
Autograph: Zürich StA, E II 343, 135r.-136v. (Siegelspur) Teildruck: CO X/2 111, Nr. 67
Beklagt, daß Bullinger und Jud trotz Aufforderung [zur Teilnahme an der Berner Synode] nichts von sich hören ließen. Sebastian [Meyer] konnte den Vorwurf falscher Sakramentslehre nicht belegen und mußte Megander und Erasmus [Ritter] um Entschuldigung bitten, wird aber wohl an seiner Auffassung festhalten; die Beschuldigten werden zu Unrecht verdächtigt, Gegner der Konkordie zu sein. Man hat beschlossen, daß weiterhin in gewohnter Weise und unter Vermeidung neuer Begriffe über die Sakramente gelehrt werden soll. Im Hinblick auf die Konkordie sollen keine über das an Luther gesandte Bekenntnis und die Berner Disputation hinausgehenden Zugeständnisse gemacht werden. Diese Beschlüsse sind vom Großen Rat gutgeheißen worden. Was den an der Lausanner Synode ausgetragenen Streit Carolis mit Calvin, Farel und Viret betrifft, so lassen letztere die Rede von den Personen [Gottes] und von der Trinität gelten, ohne sich von ihrem Gegner darauf festlegen zu lassen. Dieser Bericht soll helfen, jene zum Schweigen zu bringen, die Falsches verbreiten. Luther soll gestorben sein; wäre dies vor zwei Jahren geschehen, wäre die Kirche jetzt in einer besseren Lage. Bucers listige Pläne sind dem beiliegenden Schreiben zu entnehmen; die Antwort Berns wird später mitgeteilt. Der württembergische Gesandte Philipp [Lang] war erfolglos und sendet einen Brief zurück
Gratiam a domino.
Quod periculo tam ancipiti, tam perplexo, tam denique ambiguo constitutis nec rogati 1 denique, qui prora tamen et puppis 2 nobis hactenus visi, verbulo non astitistis, literis satis conqueri non possum. Qui hoc factum sit, plane persuadere mihi aut satis facere non possum, nec denique multa variaque cogitando mala de vobis suspicari. Sed omnino hoc ignorare vos cupio a , hanc vestram taciturnitatem non parum adfecisse fratres nec immerito quidem. Ancoram 3 enim, quam unice hucusque praestitistis, tollere atque adeo discessum a nobis moliri multis visi estis. Ego vero meliora semper idque tam firmiter, ut ne animum meum diversum tangat, ne dicam in mentem veniat. Sed quorsum haec?
Ad institutum accedamu[s]b et, quomodo omnia synodo nostra transacta sint, audiamus:
Sebastianum 4 nostrum nos pessime traduxisse neque uno solum loco de sacramentis hactenus parum recte et auguste concionatos insimulasse atque, sive vivat, sive moriatur, nostra in ecclesia aliter de eisdem disserendum tantum non iureiuran[do]c adseruisse iam dudum vobis notum et conpertum
Briefe_Vol_07_177 | arpa |
---|
esse non dubitamus 5 . Id quia non solum nos, sed et senatus quoque noster audire et ferre non potuit, ad penultimam maii synodum generalem in urbem nostram coegit atque, quamobrem convocarit, causam narrat negocioque transigendo duos integros interfuit atque adsedit dies 6 . Et quando biduum iam concertatum nec tamen de praesencia Christi in coena fidelium aut unione sacramentali nec item de vera Christi manducacione nec denique de modo, quo Christus semetipsum fidelibus ad edendum prebet aut de virtute vel sacramentorum vel ministerii deque eorund[em]d usu perperam aut minus e auguste nos docuisse convincere potuit f , senatum ac synodum, quo inter nos et iudicent et deliberent, appellavimus. Et ne nos, qui illatam nobis infamiam -quid dico? - veritatem ipsam, minime impotentes adfectus defendimus, in re nostra iudices esse caussaremur 7 , una cum Sebastiano coetum egressi sumus atque causam modo nominatis comisimus. Et nisi non mitius cum homine egissemus, et senatus et synodi decreto ad illatae infamiae g redargucionem ac revocacionem ||135v. haud dubie damnatus fuisset. Sed nos homini vel propter senium venerandum vel quod nihil non ob evangel[ii] ac veritatis restauracionem ac propagacionem passus est, parcentes hoc solo contenti, quod nos rogare iussus et, ut omnia, quibus nos in et extra synodum per incogitantiam offendit, sibi ignoscamus. Id quod factum est, utinam non h magno ecclesiae nostrae malo. Vereor hominem non mutaturum propositum coeptum et sibi haud dubie iniunctum, praesertim, quando unum atque alterum in suam sentenciam pellectum esse videt, donec omnes vel ad se pertrahat vel ecclesiam perturbet. Non dormitat homo, quare non spero quietum nobis fore, donec nobiscum mansurus est. Haec sunt, quae inter Sebastianum et nos, hoc est Erasmum 8 et me, transacta sunt, et certe non sine animi nostri ingenti dolore. Plurimum enim piguit homine cum tanto ac fratre eciam ita agere, tametsi sint, qui nos longe alios esse vel suspicantur vel traducant, videlicet vel dissidiorum inventores vel christianae pacis et concordiae ineundae perturbatores et impeditores.
Quantum ad modum concionandi de sacramentis attinet, decretum et deliberatum est modum in ecclesiis nostris hucusque servatum plane non mutandum, sed ut hactenus servandum, videlicet simpliciter, aperte, suetis et nobis usitatis voculis de sacramentis disseramus omissis et neglectis raris et noviter, ut ita dicam, inventis, nempe substantialiter, realiter, corporaliter, personaliter, inefabili, imprehensibili et miraculoso modo, et si quae sunt alia ecclesiis nostris insueta et inusitata.
Briefe_Vol_07_178 | arpa |
---|
Quod vero concordiam attinet, praeter communem nostram confessionem ultimam Luthero transmissam 9 atque disputacionem Bernae habitam 10 non quicquam aliud. Quae omnia synodo dimissa ad diacosios 11 nostros relata ab eisque et recepta et adprobata sunt 12 .
|| 136r. Quod synodum Lauzanensem 13 attinet atque controversiam Charoli 14 adversus Calvinum, Farellum et Viretum, iamdudum vobis constat Genevenses de deo, Christo et spiritu sancto sancte et catholice nec denique aliter atque nos de sacramentis sentire. Voculas personarum et trinitatis non requirunt nec recusant, eas tamen in gratiani Charoli recipere nolebant 15 .
Habetis itaque, charissimi fratres, omnia synodo nostra peracta, transacta ordine conscripta, omnia dico, quae vestra scire refert idque propter veritatem, quo omnium ora diversa adserencia obstruere possitis.
Rumor est Lutherum extremum clausisse diem. Utinam ante biennium in domino hoc factum esset! Haud dubie longe tuciore pacto ecclesia nostra ageret, quam nunc agat.
Quid contra nos Bucerus tentet, hoc scripto ad vos transmisso aperte videre poteritis 16 . Dolus an virtus sit 17 , perpendatis, obsecro. A nostratibus quid responsi recepturus sit, brevi aut coram aut literis inteligetis 18 . En morosam senectutem! Quando hac, idest vulpina, non succedere videt, leoninam induit 19 .
Valete diu incolumes, fratres charissimi.
Bernae, 26. iunii anno 37.
Megand. totus vester.
||136v. Doctor Philippus 20 , ducis Wirtenbergensis ad nos legatus, horum, quae petiit, nihil impetravit 21 Obnixe ogat, ut has tibi remitterem literas 22 .
Briefe_Vol_07_179 | arpa |
---|
[Adresse darunter:] Erudicione et pietate viris spectatissimis Bullingero ac Leoni Iudae, Tiguri a concionibus, fratribus suis charissimis.