[502]
Abschrift Bullingers a : Zürich StA, E II 337, 74r.-80r. Ungedruckt
Es schmerzt die Zürcher, daß ihr [Abendmahls-]Bekenntnis [Nr. 482]Anstoß erregte, weicht es doch nicht im geringsten von der Wahrheit Christi und von der Lehre Zwinglis ab. Die Gegenwart des Leibes Christi im Mahl der Gläubigen ist unbestritten. Dann kann man aber auch sagen, daß er ausgeteilt und gegessen wird; allerdings ist es nicht so, daß er erst durch die Symbole gegenwärtig wäre. Christus gibt sich den Gläubigen im Vollzug des Mahls, aber nicht mittels der Symbole, die nur zu seiner äußerlichen Darstellung dienen, sondern innerlich durch den Glauben. So wie die Gegenwart Christi in der Predigt nicht dem äußeren Wort zugeschrieben werden kann, so unterscheidet auch das Bekenntnis zu Recht zwischen dem geistlichen, himmlischen Brot, das im Glauben genossen wird, und dem sakramentalen, das der Amtsträger gibt. Wenn sich die Zürcher zur Bekräftigung ihrer Auffassung von der innerlichen Speisung auf Joh 6 stützen, stehen sie im Einklang mit allen Schriften Zwinglis; dieser hat einzig Benedikt Burgauers falsche Auslegung dieser Perikope verworfen. Einige Stellen ihres Bekenntnisses wurden falsch zitiert oder mißverstanden: Entgegen allen Vorwürfen wird dort klar unterschieden zwischen der innerlichen Speisung, die durch den Geist geschieht, und der äußerlichen Darreichung des Sakraments; scheinbare Widersprüche lösen sich so auf. Daß die Zeichen eingesetzt wurden, um der Kirche Vergewisserung und dem Glauben Anschauung zu geben, entspricht der Überzeugung Zwinglis. Dieser hat sich gegen eine Geringschätzung der Sakramente gewandt und den Streit um Worte abgelehnt; da in der Sache Übereinstimmung besteht, ist für die Zürcher unbegreiflich, weshalb die Berner ihre Unterschrift verweigert haben. Daß ihr Bekenntnis abgelehnt wurde, obwohl es mit der Lehre Zwinglis übereinstimmt, läßt die Zürcher Schlimmes befürchten, deshalb bitten sie um erneute sorgfältige Prüfung und hoffen auf Erneuerung der brüderlichen Liebe. Diese Rechtfertigung soll auch den Landpfarrern zur Kenntnis gebracht werden.
Fratribus in domino charissimis, ecclesiae Bernensis ministris, gratiam et charitatem a deo patre per Christum Iesum servatorem nostrum optamus, qui Tiguri Christum praedicamus.
Quod tam estis solliciti 1 pro nobis, fratres charissimi, ingentes vobis agimus gratias, doletque nobis vehementer in nostra confessione 2 esse vel minimum, quod vos offendat, tametsi haec offensio, quantum nobis conscii sumus, nostra ex parte non sit nata. Est enim offendiculum acceptum, non datum 3 .
| Briefe_Vol_05_030 | arpa |
|---|
Sic enim omnia nostra emuncta et accurate sunt expensa et trutinata, ut si quis cum iudicio et non affectu legerit, non solum nihil offensionis hinc, sed utilitatis nonnihil sit percepturus. Aut ergo nostra haec non satis diligenter expendistis, aut certe nostra vellicare collibuit, utrumque sane, ut nobis quidem videtur, satis inamice. Verumtamen utcumque sit, nos regulam charitatis 4 sequuti omnia in meliorem partem interpretabimur, sic tamen, ut hanc notam turpem, quam nobis inuritis, amoliamur strenue. Fieri potest, fratres charissimi, ut nostra non satis intelligatis, ut litterae vestrae testantur. Docebimus ergo nos ne culmum latum 5 neque a Christi veritate neque a Zvinglii doctrina aberrasse, quo facto nimirum intelligetis, quae iam obscura vobis videntur.
Primum nobiscum fatemini corpus Christi verum in coena fidelium vere adesse. Hoc vero nimium videtur, quod illic distribuatur et detur. Nam ex hoc sequi, quod tum primum Christus adveniat, symbolorum scilicet ||74v. administratione, qui tamen antea per fidem et spiritum exhibitus, distributus et in electorum cordibus susceptus sit 6 .
Recte vos, optimi fratres, sentitis Christum ante coenam in electorum cordibus esse. Quod nos nunquam negavimus. Sed quoniam nos de coena fidelium loquimur, non solum eam coenam intelligimus, qua foris panis et vinum symbola sacrarum rerum circumferuntur et distribuuntur, sed qua intus animus hominis corpore et sanguine Christi reficitur et saginatur. Utraque enim concurrit, dum fideles coenant. Nos talem non habemus coenam, in qua praeter panem et vinum nihil adsit, quod de nobis quidam falso spargunt 7 . Dicimus ergo corpus Christi vere adesse nec solum adesse, sed et distribui et manducari 8 . Quid enim isthic ageret, si non manducaretur? Non possumus ergo satis mirari, quid sibi hoc velit, quod nobis in hoc non subscribitis, cum tamen conceditis adesse corpus Christi b in coena. Si adest et manducatur corpus Christi, distribuatur necesse est, neque putamus vos habere coenam sine corpore Christi dato et distributo. Si enim Christus in coena non distribuitur et editur, ergo praeter panem et vinum nihil distribuitur et editur. Non ergo videmus, qua argumentatione aut consequentia, nempe iniquissima, sic colligatis: Christus adest ecclesiae ante coenam. ergo in coena non distribuitur et manducatur. Quid enim prohibet Christi corpus ante coenam, in coena et post coenam fidelibus adesse et ab eis manducari? Non ergo his verbis: "Christus distribuit suum corpus in coena" hoc asserimus, quod vos putatis, quod Christus se tum primum praesentem exhibeat symbolorum administratione.
Cum enim dicimus Christum, summum sacerdotem et pontificem, virtute sua adesse et sese distribuere et dare edendum fidelibus "hic"c9 , ad tempus actionis referimus, non ad ipsa symbola, ac si diceremus: Christus eodem
| Briefe_Vol_05_031 | arpa |
|---|
tempore eodem loci, quo foris panis d et vinum circumfertur, ||75r. eodem ipso tempore intus Christus suum corpus distribuit et dat manducandum, quem Christum secum ferunt credentes in coenam, nempe per fidem, nec tamen eundem Christum circumlatione symbolorum amittunt. Ut enim symbolis vere non datur Christus, sed significatur et repraesentatur, ita nec symbolis adimitur, imo suo quodam modo magis praesens fit, quantum scilicet omnes sensus rerum similitudine percelluntur et moventur quantumque omnia externa ad interna serviunt et subministrant. Aliud est, cum dico: "Ioannes venit cum Petro" et "Ioannes venit cum pedibus". Alterum enim "cum"e tempus denotat, alterum instrumentum veniendi. Etiamsi f diceremus nos cum pane et vino dari corpus Christi, non intelligeremus ob id canales esse sacramenta, quibus Christi corpus adveheretur 10 . Nihil nos harum rerum, quae sunt fidei, tribuere symbolis externis satis intelligere ex confessione nostra potuissetis, praesertim cum id disertis verbis ubique amolimur. Omnia fidei tribuimus, omnia Christo, omnia divinae virtuti.
Quaerimus autem ex vobis, an non, dum verbum dei externum praedicatur in ecclesia, Christus praesens sit suis et eos doceat? Nimirum asseretis ita esse. Iam si quis dicat in praedicatione verbi dei suis Christum adesse et eos intus reficere, an is continuo externo verbo hoc tribuit, ut adferat quasi infundibulum Christum? Minime. Sed ostendit Christum eo tempore, dum verbum dei vere praedicatur, vere adesse et intus reficere et docere. Si quis contentiosus esse et nodum in scyrpo quaerere 11 velit, nihil tam caute et circumspecte quis unquam loquetur, quod non per calumniam depravari possit, quem morbum a vobis longissime abesse speramus et, ut absit, deum vehementer precamur. Nos corpus pani non unimus, sed alterum ab altero rite secernimus, ne quis putet nos utrumque confundere. Panis est, qui de coelo descendit, spiritualis, coelestis et aeternus. Is intus a Christo datur, intus per fidem editur non solum ante ||75v. coenam, sed in coena quoque. Est et panis sacramentalis symbolicus, panis benedictionis, quo scilicet gratias agimus Christo pro morte sua. Cum igitur dicimus Christum hunc panem nobis dare ad manducandum, cum intus per spiritum suum docet nos imolatione carnis suae a peccatorum morte in vitam assertos, vos existimatis nos de pane sacramentali loqutos esse. Sed diversum a nobis dici pene singula verba clamant, quae in nostra confessione usque ad sacietatem ingeminamus. Dicimus hoc de pane, quem Christus dat, non de illo, quem dat minister.
Caeterum, cum caput loan. 6[51] pro firmamento internae manducationis per fidem adducimus, Zvinglium, sanctae memoriae virum, charissimum praeceptorem ac patrem nostrum, nobis obiicitis 12 , quasi vero nos Zvinglii scripta
| Briefe_Vol_05_032 | arpa |
|---|
iamdudum non perlegerimus diligentissime et memori ac recenti mente teneamus. Sed ad id nos sic respondemus: Non paciemur nos ullius hominis quantumvis magni authoritate premi, sed veritati per Zvinglium praedicatae et doctae libenter adhaeremus, imo eam amplectimur, exosculamur et, quantum nobis per infirmitatem iuditii nostri licet, imitamur. Cum hanc telam de eucharistia primus post Carolostadium ordiretur tantus vir 13 , in commentario suo De vera et falsa religione 14 sic praefatur: "Nemo, cum de eucharistia nos g audit disserere, sic de nobis iudicet, ut, quandoquidem Zvinglius dixerit, putet sequendum esse; si qui forte tam sunt in hominis verba iurati, quamvis paucos aut nullos putem. Contra vero nec abiiciat, quae ex fontibus arcanorum dei prolata videt, propterea quod, qui protulit, humilis author est."15 Hoc nos sequamur. Et quandoquidem nemo clarius, nemo venus, brevius ac simplicius de eucharistia Zvinglio nostro scripsit, pleraque verba in nostram confessionem ex eo transscripsimus 16 , tam abest, ut ab eo vel latum culmum discesserimus. At ille ferme in omnibus, ||76r. quos de eucharistia scripsit libris, semper ab initio cap. loan. 6. adducit et exponit. Cur ergo id nobis idem non licet? In epistola, quam olim scripsit ad Matthaeum quendam Rutlingensem 17 , tale dat ei consilium: "Huius rei summa ex cap. loan. 6[26-65] facile decerpi potest. Neque hos hic audies, qui continuo reclamant: Christus nihil istihic de istohoc sacramento agit. Nam et nos idem sentimus. Sed hoc agit isthic, quo certissime confutantur, quae nos parum dextre de ipso sentimus. Ex eo capite nos orsi sumus, cum aliquando multa deliberatione praehabita essemus hanc telam multo periculosissimam incepturi: Num et dei munere factum est, ut pauci sint apud nos, qui ignorent, quid sit panis iste et calix"18 etc. Hactenus Zvinglius. In commentario De vera et falso religione mox ab initio cap. loan. 6. luculentissime exponit 19 . Hoc idem facit in omnibus fere, quos de hac re scribit libris, nempe in hoc, ut disceremus Christum nonnisi fide manducari. Obsecramus autem vos, fratres in Christo charissimi, ut unum librum ostendatis a Zvinglio de eucharistia scriptum, in quo non clarissime explicet cap. loan. 6. An non hoc unicum telum est: "Caro non prodest quicquam" [Joh 6, 63], quo et pontificios et Lutheranos confodit, nempe ex cap. 6. loan. petitum? Librum germanice scripsit, cui titulus est: "Ein klarer bericht" etc., in quo, posteaquam
| Briefe_Vol_05_033 | arpa |
|---|
cap. loan. 6. exposuisset, in fine adiicit haec verba: "So vil hatt mich ducht vonn dem eygentlichen sinn der worten Christi Ioannis 6. anzezeygen, damit die einfältigen vonn den bäpstischen nitt möchtind inn mißverstanndt gefürt werdenn."21 Nos ergo cap. loan. 6. in hoc adducimus 22 , ut clare excludamus esum carnalem aut corporalem corporis Christi, ne usquam Lutherani nos possint prehendere. Dicimus ergo per solam fidem edi corpus Christi, per solum, solum Christum et spiritum distribui et dari. Hoc in priori parte confessionis nostrae, cum de praesentia corporis Christi agimus 23 . In altera parte, cum de symbolis et eorum administra-||76v. tione agimus 24 , ne verbo quidem huius cap. mentionem fecimus. In disputatione autem Bernensi. cum Benedictus Burgoverus vellet ex 6. cap. loan. probare, quod panis esset corpus Christi et quod panis sacramentalis esset ille, quem Christus cap. loan. 6. promisisset se daturum, Zvinglius contranitens, et rectissime quidem, telum hoc ei e manibus extorsit 25 . Nos vero capite hoc usi sumus non in hunc finem, sed ut reiiciamus omnem carnalem praesentiam et manducationem corporis Christi et solam spiritualem statuamus.
Iam in epistola vestra quaedam ex confessione nostra excerpta mendose et perperam citatis. Sic enim vestra epistola citat nostram: "Distribuuntur et manducantur, cum in symbolis manducantur"26 , cum nostra sic habeat: "Distribuuntur et manducantur, cum in symbolis celebrantur."27 Mox additis: "Si ad praedicta retuleritis, nihil absurdi, si vero ad sacramentorum esum, ut scilicet illo distribuatur, quemadmodum confessio vestra habet, vere scilicet et non symbolice tantum, id probatum cuperemus."28 Ad haec vestra sic respondemus: Nos distributionem, manducationem sive esum, omnia inquam, ad internam fidem referre, quae fit intus in animo per spiritum, non ad symbolorum esum. Quomodo enim tam insani essemus, ut hoc contra manifestam veritatem confiteremur? Nos diserte omnia distinguimus et duplicem facimus manducationem, duplicem cibum, de priore in priori parte confessionis, de posteriore in posteriori. Nunquam nobis in mentem venit, ut symbolorum administratione porrectioneque fieri hoc diceremus. Hoc enim falso nobis impingitis:
"Ut panem porrigo vobis edendum corpori, sic"29 etc. Hic significationem symbolorum et analogiam explicamus et de Christo primo institutore loquimur. Nam ille, ut foris panem on porrigebat, ita intus in mentibus eorum operabatur. Deinde cum dicimus: "Quo vobis mortis meae fruc-||77r. tum indico"30 , ibi vos "indicandi"h verbum cum "donandi"i verbo pugnare dicitis 31 . Sed quid prohibet "indicare"k et "donare"l pugnantia esse, cum non ad idem, sed diversa
| Briefe_Vol_05_034 | arpa |
|---|
referantur? Nos "donandi verbum ad internum panem et spiritualem, qui de coelo descendit, referimus, verbum vero "indicandi"n ad symbolum panis. Si ad eandem rem retulissemus, recte diceretis nos pugnantia scripsisse.
Iam hoc quoque vos offendit, quod diximus symbolis ecclesiam reddi certam et indubitatam 32 . Sed adhuc de institutione Christi in prima coena loquimur, qui nimirum ecclesiam apostolorum in contemplationem beneficiorum dei, maxime vero mortis suae voluit inducere, praeterea illam reddere certam et indubitatam, quod pro fidelium salute corpus suum in mortem tradiderit. Haec non intelligimus de interna illa animi certificatione, quae intus per spiritum sanctum et fidem fit o , sed de ea certitudine, qua ecclesia externis symbolis certa fit et fidem etiam testatur. Sed hunc sensum mox ex Zvinglii verbis, unde desumpsimus, certam faciemus. Non enim sumus in ea opinione, quod symbola foris adhibita intus fidem fulciant vel certam reddant, sed suo quodam modo certam faciunt ecclesiam symbola, quantum scilicet illis convenit. Sed iam ostendemus nos Zvinglii opera diligenter legisse nihilque nos contra eum designasse: In libro articulorum 33 , articulo 18., cum cap. loan. 6. citat et exponit, statim his utitur verbis: "Demnach wil ich ein kurtzes, aber luters anzeygen, darinn aller ynhallt dises heyligen maaß 34 vergriffen wirt."35 Exposito suo more capite hoc post pauca sic subdit: "Sich demnach, frommer christ, den lychnam und blut Christi nüt anders sin dann das wort deß gloubens, namlich das sin lychnam, für uns getödt, und sin blut, für uns vergossen, uns erlöst und gott versönt hatt. So wir das vestencklich gloubend, so ist unser seel gespyst und getrenckt mitt dem fleysch unnd blut Christi. Noch hatt Christus, damitt das wäsenlich testament begrifflicher were, den ||77v. einfalltigen sines lychnams ein spyßliche gstallt ggäben, namlich das brot, und des bluts das tranck, das sy imm glouben mitt einem sichtbaren handel versicheret (ecce 'versichert' q ) wurdint."36 Haec r verba hinc in confessionem nostram scripsimus, sed peccavimus vobis. Zvinglius nil peccavit s , exemplum iam subiicit: "[...] glich wie imm touff das ynduncken 37 nitt abwäscht die sünd, der getoufft gloube dann dem heyl des evangelii, das ist: der gnädigen erlösung Christi. Also hie red ich mitt Christo: Der sinem wort nitt vorhin rächten glouben ggäben hatt, ee er zuhin gang, das, so wir imm gloubind, das ist: gantz uff inn vertruwind und verlassind, das er unser heyl sye, so ist imm der lychnam 38 Christi gar nüt nütz, ja ich sprich mitt Paulo, das er imm selbs ein verdamnuß ässe und trincke 39 . Gadt"40 er aber hinzu der gstallt und meynung, wie Christus hie Joan. 6. darvon redt und leert, so wirt er läbendig und ist schon imm glouben
| Briefe_Vol_05_035 | arpa |
|---|
läbendig, so sterckt inn die spys"41 etc. In quibus verbis docet e 6. cap. Ioannis, quomodo et qua fide accedendum sit ad eucharistiam, a quo vos capite tantopere abhorretis. Deinde dicit fidem in Christum, qui esus est spiritualis, praesentem esse debere, dum sumens accedit, quod vos tamquam impium reiicitis. In libello ad principes Germaniae 42 de symbolis et signis rebus additis sic loquitur: Manuum coniunctio non est res, sed signum tamen contractus praecedentis. "At hoc signum, quantumvis non est res, additum tamen rem ipsam veluti testimonio et confessione firmat t , quo non liceat inficiari. [...] Ad eum modum est in sacramentis quoque consyderandum. [...] In eucharistia res est ex fide gratias agere domino pro benefitiis, quae nobis per filium suum redimendo praestitit. Panis et vini, sacrorum symbolorum divinis verbis sanctificatorum, sumptio eius rei sacramentum est. Gratiarum ergo actio non est vel peccatorum remissio vel panis et vinum corpus Christi naturale, sed ea tantummodo significat atque in rem praesentem adducit repraesentando et contemplationi fidei offerendo."43 Hactenus Zvinglius. Si nunc, ut verum agnoscimus, symbola corpus naturale et remissio-||78r. nem peccatorum significant et velut in rem praesentem adducunt, repraesentant et offerunt fidei contemplationi, ergo fides adsit, necesse erit. Sed quid nos aliud diximus, quam inter edendum fidem intus operari, sed non tum primum per symbola advehi? 44 Post pauca iterum dicit: "Quis sacramenta non pro sacris, laetis et venerandis rebus amplectatur, cum nobis tam sublimes res non iam significent, verum etiam suo quodam modo oculis ac sensibus subiiciant?"45 "Qum enim panis et vinum, quae ipsius domini verbo consecrata sunt, simul fratribus distribuuntur, an non iam totus Christus velut sensibiliter (ut etiam, si verba requirantur, plus dicam, quam vulgo solet) sensibus etiam offertur? Sed quomodo? Anne ipsum corpus naturale manibus et palato tractandum? Minime, sed animo offertur istud contemplandum"(ecce hic dicit corpus Christi in coena animo offerri contemplandum), "sensibus vero sensibile eius rei sacramentum. Liberius enim et expeditius agit mens, cum a sensibus quam minimum alio vocatur. Cum ergo et sensibus obiicitur, quod similimum est ei, quod mens agit, [...] iam non est infimi momenti, quod ea signa sic a Christo ipso instituta sunt, ut etiam analogia sua plurimum polleant ad inducendum in rem tide et contemplatione prae~utein"4Ö (ecce praesentem dieit, idem nos 47 ). "Istam fidei contemplationem non credo satis grandem esse, nisi rem ipsam tam certe et indubitate teneat, ac si naturaliter esset sensibus exposita. Quo factum, ut veteres dixerint corpus Christi vere adesse in coena [...] propter istam, quae iam dicta est, certam fidei contemplationem, quae Christum ipsum
| Briefe_Vol_05_036 | arpa |
|---|
propter nos in cruce deficientem nihilo minus praesentem videt, quam Stephanus carnalibus oculis ad dexteram patris regnantem videbat."48 An non hic auditis, o fratres, corpus Christi in coena praesens esse, quod cum nos dicimus, tamquam insanum dogma damnatis nec subscribere dignamini? In fine pericopes addit: "Et nos nunquam negavimus corpus Christi sacramentaliter et in mysterio adesse in coena, tum propter fidei contemplationem, tum ||78v. propter symboli, ut diximus, totam actionem. [...] Sed ista praesentia [...] fidei est [...], non sacramentorum."49 Hactenus Zvinglius. Quid autem est in mysterio et sacramentaliter adesse, quam fide adesse? Hoc nos diximus iis verbis, ea ratione eoque modo, quo se suis dat, nempe per fidem, et quomodo anima ipsum potest desyderare. Nec enim anima aliter vult habere manducareve corpus Christi quam fide.
In eodem libello C 1 50 dicit: "Externam sacramentorum iustificationem nemo contemnere debet aut negligere; imo externam non potest contemnere aut negligere, quicumque fidem habet, cum datur occasio. Quis enim ea, quae charitatis sunt, possit posthabere? Charitas autem dei et proximi nonne gestit beneficia dei recolere, laudare et gratias agendo magnificare? Nonne gestit proximo vinculo spiritus coniungi et illud palam testari? Nonne cupit, ubi fidem labi senserit, fulciri et in locum restitui? Id autem ubi gentium commodius quam in ipsa sacramentorum actione inventurum sperare poterit, quantum ad omnia sensibilia attinet? Esto enim, omnes creaturae invitent nos ad contemplationem numinis 51 , at omnis ea invitatio muta est. In sacramentis vero viva et loquens invitatio est. Loquitur enim dominus, loquuntur et elementa atque idem loquuntur et suadent sensibus, quod menti sermo et spiritus. Adhuc tamen haec visibilia omnia nihil sunt, nisi [...]spiritus sanctificatio praecedat."52 In eodem libello C 4: "Iam nos", ait, "non offendit, ut, etiamsi universa, quae spiritus operatur, externo sacramento referantur, dummodo symbolice dicta, quomodo patres loquuti sunt, intelligamus, nihil sumus succensuri. De verbis stultum est contendere, cum in re non dissentimus."53 Hoc merito nos a vobis impetrassemus, charissimi fratres, quandoquidem nostra confessio a vobis nihil dissidet, quod nostrae subscripsissetis. In re enim omnino non dissentimus, utcunque verbis aliis utamur. In eodem libello D 1: "In eucharistia, cum homo", inquit, "nobilis abiturus esset in regionem longinquam 54 , panem et vinum praebens longe vividius ||79r. et peculiarius se nobis dabat, cum diceret: 'Hoc est corpus meum', quam si dixisset: 'Hoc est symbolum corporis mei', etiamsi naturale corpus ablaturus ac in coelos illaturus erat. Nihilo tamen minus sese totum, quod ad fidem ac gratiam attinet, his verbis donat, quasi dicat: 'Nunc in mortem pro vobis eo, paulo post ex integro hinc migraturus. At nolo, de amore et cura in vos mea ambigatis. Totus vester
| Briefe_Vol_05_037 | arpa |
|---|
sum, quantus quantus sum. In cuius rei testimonium huius u meae traditionis ac testamenti symbolum vobis commendo, quo memoriam mei meorumque benefitiorum excitetis, ut, cum vobis hunc panem ac calicem exhiberi videatis v in memoriali coena, non aliter sitis mei memores, quod scilicet me pro vobis tradiderim, quam si videretis me coram, quemadmodum nunc videtis et vobiscum convivari et mox ad supplicium pro vobis a vobis rapi' etc. Sic, inquam, nos coenam domini splendidam Christi praesentia habemus. At in his omnibus an non sacramentaliter et fidei contemplatione corpus Christi praesens esse, ut supra w diximus, summa totius rei est?"55
Hactenus Zvinglii de hoc negotio scripta bone fide, ut putamus, recensuimus, ut videatis nos et Zvinglii, patris nostri, scripta diligenter legisse, nusquam ab iis deflexisse, imo verba eius in confessionem nostram posuisse. Quae si vos legistis et expendistis, quae iniquitas nostra damnare et, cum quibus consentitis, non velle subscribere? Vix possumus hunc moetum nobis ex animo eximere, quin sit affectus aliquis in vobis erga nos, radix aliqua amarulentiae suppullulans 56 , qua fiat, ut dilectissimos fratres vestros, quos in praedicatione Christi et veritatis hactenus per multa pericula fortes et fidos, per gratiam dei, estis expertos, tam cito repudietis et eorum sententiam nondum intellectam damnetis. Charitas non cogitat malum [1Kor 13, 5] de fratribus nec tam facile male suspicax est. Sed hoc daemon agit, qui nusquam accuratius laborat, quam in spargendis ubique discordiae seminibus eisque confovendis, ut uberrimam frugem effundant. ||79v. Nihil enim magis aptum eius ingenio quam odium et dissidium. Lamentandum certe spectaculum x videre dissidium tot annis inter Lutheranos et nos hoc iam novo quodam auctu inter nos subnato grandescere. Quando tandem finis, o Iesu, inter tuos discordiarum et contentionum? Iam novus dolor viscera nostra transverberat, cum audimus vos quoque a nobis separatos. Quid, putatis, dicent ex utraque parte nostri, si audierint nos mutuo dissidere in tanto negotio? Quae enim simplicibus inter istas praeconum verbi pugnas certa persuasio esse poterit? An non omnia fluctuabunt, dum vident nos subinde nova quaedam moliri et spargere? An non incerta erunt eis omnia, ut metuant sibi a nobis non minus quam a pontifitiis imponi? Collegas nostros (sumus enim unius imperatoris duces) praesidio omni volumus nudare, et acti suspicionibus sinistre, quae dicunt et scribunt ac faciunt, interpretamur. Nosmetipsos ergo omni ope destitutos ac exarmatos iniuriae obiicimus illorum, qui occasiones ledendi nos captant. Malumus saepe aliorum odio omnia turbari ac inverti quam eorum, quos odimus, auspicio et consilio rem bene geri. Hi animorum morbi sunt impotentes et noxii, charissimi fratres, a quibus si non abstinuerimus, ingentem aliquando poenam dabimus et caeteros quoque, qui per nos salvandi essent, perdemus nobiscum.
| Briefe_Vol_05_038 | arpa |
|---|
Cogitate nos lucis et veritatis filios 57 esse, non turpisssimorum affectuum servos. Veritas omnem vanitatem, greek. inanem gloriam et contentionem pellit. Ubi gratia spiritus est et charitas e coelo nata, hic non subsistet odium, invidentia et suspitio e satana prognata. Ferte nos insipientes et humiles, charissimi fratres, si paulo liberius et durius vobiscum loquimur. Videmini nobis omnino aliquo morbo laborare contra nos. Nam quomodo nostra alioqui tam abiecte et inamice tractare potuissetis? Et hic morbus facit, ut vobis vanae ob animum vestrum imagines eius rei observentur, quae nobis nunquam in mentem venit. Hae suspiciones multum de amicitiae authoritate, ||80r. benevolentia et suavitate detrahunt, et incipimus non satis confidere nec ex animo, quemadmodum par erat. Rogamus autem vos per adventum domini nostri Iesu Christi, ut omni posito affectu nos charitate vera et fraterna complectamini. Sentietis idem in nobis. Nolite recedere a fraternitate et societate tam sancta, ne detis ansam 58 maledicendi impiis. Expendite nostra diligentius, perspicite accuratius et penitius, et proculdubio nobis in omnibus subscribetis. Dominus det nobis, ut idem sapiamus et unanimes simus in vinculo charitatis connexi et conglutinati. Amen.
Hanc nostram excusationem fratribus, quos ex agro convocastis tum 59 , proponite, rogamus, ut videant nil minus esse, quam quod putarunt. Quodsi quid adhuc desyderatis, ut scilicet darius dicamus (nam aliud dicere non possumus), indicate hoc nobis. Quicquid salva veritate et fide fieri potest, faciemus, tamen ne a nobis animum abalienetis.
Valete in Christo, optimi et charissimi fratres. Deus pacis semper sit nobiscum!
Ex Tiguro, 3. ianuarii anno 1535.
Leo Iudae scribebat nomine fratrum
Tiguri Christum profitentium.
